ضمیر شانضمیر شان، ضمیر تعظیم و گرامیداشت مخبرعنه؛ و یکی از ضمایر منفصل می باشد. ۱ - تعریفیکی از ضمایر منفصل، ضمیر شان است که به آن ضمیر قصه، مجهول، امر، و حدیث نیز می‌گویند. ۲ - جایگاه ضمیر نزد عربدر کلام عرب هرگاه گوینده بخواهد جمله اسمیه یا فعلیه‌ای را بیاورد که مفهومی مهم یا مقصود قابل توجهی دارد که سزاوار است توجه شنوندگان به آن جلب شود، آن را مستقیما بیان نمی‌کند؛ بلکه پیش از آن ضمیری را به کار می‌گیرد تا رغبت شنونده را برانگیزد و وی را مشتاق کند، سپس او را به مفاد آن آگاه می‌سازد؛ مانند: (قل هو الله احد)؛ «بگو او خداوند، یگانه است». ۲.۱ - احکام ضمیر شان۱. عامل در ضمیر شان، یا ابتدائیت است یا ناسخ آن؛ مانند «هو» در آیه: (قل هو الله احد). ۲. باید جمله‌ای آن ضمیر را تفسیر کند. ۳. جمله تفسیرکننده باید پس از ضمیر بیاید و مرجع این ضمیر به مضمون آن جمله بازگردد. ۴. ضمیر مفرد است و نمی‌تواند مثنی یا جمع باشد؛ ولی می‌تواند مؤنث باشد؛ مانند: (ما هی الا حیاتنا الدنیا). ۵. تابعی برای این ضمیر نمی‌آید؛ نه وصف می‌شود و نه وصف می‌کند. ۳ - فایده این ضمیرفایده کاربرد ضمیر شان و قصه، تعظیم و گرامیداشت مخبرعنه است. [۴]
خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۲۲۶۲.
[۵]
بستانی، بطرس، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۴۴۸.
[۶]
کمالی دزفولی، علی، قرآن ثقل اکبر، ص۳۴۵-۳۴۶.
۴ - پانویس
۵ - منبععلوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ضمیر شأن». |